Tydzień z historią: Mistrzowie z Poznania

W pierwszych, historycznych mistrzostwach Polski koszykarzy zawodnicy Czarnej Trzynastki Poznań sięgnęli w 1928 r. po mistrzowską koronę. W składzie zespołu znajdziemy późniejszego wybitnego koszykarza Kolejowego Przysposobienia Wojskowego Poznań, Zdzisława Kasprzaka. W kolejnej edycji rozgrywek Czarna Trzynastka sięga po brąz, a w 1931 r. AZS Poznań zdobywa mistrzostwo kraju.

Akademicy mieli w swych szeregach m.in. takich zawodników jak wymieniony już Zdzisław Kasprzak, jego brat Jarogniew, Zenon Różycki, Janusz Patrzykont, Marceli Czaplicki. W ósmych mistrzostwach Polski w szeregach niebiesko-białego KPW wymienieni koszykarze sięgnęli po tytuł najlepszej drużyny. Pełny skład złotych medalistów mistrzostw z 1935 r. uzupełniali: Ewaryst Łój, Stefan Gondera, Florian Grzechowiak, Franciszek Szymura, Zbigniew Elbanowski, Mieczysław Śmigaj, Władysław Anczykowski.

W kolejnym roku nie odbyły się mistrzostwa Polski ze względu na Igrzyska Olimpijskie w Berlinie. Zawodnicy Wielkiej Piątki KPW, Zenon Różycki, Janusz Patrzykont, Florian Grzechowiak, Zdzisław Kasprzak, Ewaryst Łój, wywalczyli pierwsze miejsce w Turnieju Czterech Miast. Koszykarze – poznańscy kolejarze z zawodnikiem Cracovii Andrzejem Plucińskim, krakowskiej YMCA Pawłem Stokiem pokonali mistrzów Europy, reprezentację Łotwy 30 : 24.

W kolejnym wielkim przedolimpijskim sprawdzianie reprezentacja Polski, w składzie z wybornymi poznańskimi zawodnikami, pokonała Estonię 34 : 29. Podczas Turnieju 12 Miast Europejskich – takiej dzisiejszej Ligi Mistrzów – rozgrywanego w Genewie, po kolejnych wygranych nad Paryżem, Barceloną, Genewą i w finale Miluzą, nasi zawodnicy wrócili z wojaży w mistrzowskiej koronie!

Przyszedł czas na berlińskie Igrzyska Olimpijskie, które zgromadziły 21 reprezentacyjnych drużyn startujących od etapu eliminacyjnego. Na inaugurację symbolicznego podrzucenia piłki w meczu otwarcia Estonia – Francja dokonał twórca koszykówki, dr James Naismith. Na olimpiadzie biało-czerwoni z „wielką piątką” w składzie zajęli 4. miejsce! Wyprzedzeni zostali przez reprezentacje: USA, Kanady, Meksyku. W świecie basketu mawiano, że pierwsza jest Ameryka, a druga Europa. I faktycznie tak było. A w Europie mocni byli Polacy.

W trzech kolejnych mistrzostwach kraju koszykarze KPW wywalczyli medale we wszystkich kolorach. W 1937 r. srebrny, ustępując poznańskim akademikom, w 1938 r. brązowy, a w roku wybuchu wojny złoty.

Powojenni mistrzowie Polski

Po okupacji, 13 marca 1945 r., wznawia działalność sekcja gier sportowych, a 3 dni później na boisko wychodzą piłkarze. Wszyscy zrzeszeni są w reaktywowanym po KPW Kolejowym Klubie Sportowym Poznań. Zajęcia treningowe prowadzono w sali Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Parku Kasprzaka oraz w hali przy Drodze Dębińskiej. Zanim trafili na wyasfaltowane boisko w Dębcu, mieszczące się w niecce piłkarskiego stadionu Kolejorza, bywali gośćmi obiektu przy ul. Reymonta. Tu, na Arenie, znajdował się kompleks boisk do piłki nożnej, ręcznej, siatkowej, koszykowej i tenisa. W pierwszych powojennych mistrzostwach Polski koszykarze Kolejorza sięgnęli po najwyższy tytuł, pokonując w drugim, dodatkowym meczu Cracovię.

W klubie postawiono na pracę z młodzieżą. Tylko w sekcji piłkarskiej zrzeszonych było blisko 250 zawodników. Młodzi koszykarze, trenujący pod troskliwą opieką Janusza Patrzykonta, wywodzili się z Liceum Ogólnokształcącego im. Karola Marcinkowskiego. W niedługim czasie dali o sobie znać tacy zawodnicy, a później szkoleniowcy, jak Henryk Bayer, Zbigniew Bernard, Bolesław Dębiński, Mieczysław Fęglerski, Wiktor Haglauer, Andrzej Krasiński.

Jedenaście tytułów Mistrza Polski w dotychczasowej historii Kolejorza, od okresu KPW, przez KKS, ZZK, Kolejarz Poznań, po KKS Lech Poznań, wspaniała walka przeniesiona z aren otwartych do sal sportowych. Plonem zawodników naszego klubu stały się kolejne medale wszystkich kolorów, były i niższe lokaty.

Od 1934 r. formą błysnęły koszykarki KPW, które wywalczyły wysokie, 4. miejsce w kraju. Zawodnicy sekcji gier sportowych z powodzeniem występowali w mistrzowskich pojedynkach w piłce koszykowej, siatkowej, ręcznej. Także wśród futbolistów znajdziemy wielu wybitnych przedstawicieli tych dyscyplin, reprezentantów kraju, choćby znakomitych szczypiornistów. To Konrad Tomiak, Leon Toliński, Mieczysław Tarka.

Wśród sportsmenek i sportsmenów doszukamy się tych samych nazwisk, co jeszcze bardziej podkreśla klubową familijność. Rozpocznijmy od koszykarek, które w 1957 r., a więc po nadaniu naszemu klubowi nazwy Lech, sięgnęły po tytuł mistrzyń Polski. Oto kilkanaście wybitnych zawodniczek sekcji koszykarskiej, które dostąpiły zaszczytu reprezentowania Polski na międzynarodowych arenach:

Jolanta Sommer-Łojowa, Halina Beyer-Gruszczyńska, Maria Powicka, Florianna Silska, Aleksandra Kapałczyńska-Plewińska, Bożena Siwek-Haglauer, Maria Szymańska-Elbanowska, Danuta Fromm, Danuta Stężyca-Stróżynowa, Hanna Werner-Kaliszanowa, Ewa Wasilewska, Maria Mnich czy w bardziej współczesnym czasie: Elżbieta Barańska, Renata Klatt.

Wśród mężczyzn odnajdziemy takie wybitne postacie basketu z najwyższym znakiem jakości, jak Zdzisław Kasprzak, Jarogniew Kasprzak, Ewaryst Łój, Zenon Różycki, Florian Grzechowiak, Janusz Patrzykont, Franciszek Szymura, Jarosław Śmigielski, Mieczysław Fęglerski, Wiktor Haglauer, Dariusz Świerczewski, Zdzisław Blewązka, Włodzimierz Pudelewicz, Mieczysław Łopatka, Stanisław Olejniczak, Henryk Cegielski, Maciej Chojnacki, Eugeniusz Durejko, Jan Dolczewski oraz bardziej nam współcześni wybitni zawodnicy KKS Lech Poznań: Eugeniusz Kijewski, Zbigniew Bogucki, Tomasz Torgowski, Jarosław Jęchorek.

Poznaniacy jak jedna rodzina

Pierwsze zapiski świadczące o działalności koszykarzy KKS Lech Poznań opatrzone są marcową datą 1930 r. Piłkarze mieli już za sobą 7 lat występów. Prywatnie między zawodnikami jednej i drugiej sekcji panowała przyjazna, rodzinna atmosfera. Kiedy na boisku pojawiali się futboliści, dopingowali ich koszykarze. Kiedy na plac gier wyszli ci drudzy, wśród kibiców pojawiali się piłkarze. Podobne relacje zachodziły między zawodnikami pozostałych sekcji. Długoletni członek zarządu KKS Lech Poznań Jan Pieńczak tak wspomina miniony czas sportowego życia lechitów:

– Za naszymi sportowcami szły tłumy kibiców. Wyczuwało się sympatyczną atmosferę, tak wśród samych sportowców, jak i ich sympatyków. Podobnie było w zarządzie klubu. Zawsze to podkreślałem, że choć było ciasno i trochę nie na miarę oczekiwań, to zawsze staraliśmy się podołać zadaniom. Ofiarni byli sportowcy. W nie najlepszych warunkach osiągali rezultaty wykraczające poza wszelką wyobraźnię. Przykładem niech będą sukcesy sportowców zrzeszonych w sekcji gier sportowych. Prezes Wacław Drab marzył o kombinacie sportowym Lecha przy ul. Bułgarskiej. Wtedy to miały przyjść kolejne wielkie wyniki osiągane na własnym, ale już nie ciasnym obiekcie.

Tytuły mistrzów Polski, medalowe miejsca na podium ogólnopolskich rozgrywek, reprezentowanie naszego kraju w championatach europejskich i światowych, starty na olimpiadach stały się udziałem pokoleń nie tylko koszykarzy, ale i koszykarek. Od ery „Wielkiej Piątki KPW” po „Harlemowców” i „Poznańskie Expressy”.

Nazwiska takich koszykarzy jak Patrzykont, Grzechowiak, Kasprzak, Łój, Różycki, Szymura, Młynarczyk, Haglauer, Świerczewski, Pudelewicz, Łopatka, Olejniczak, Durejko, Cegielski, Chojnacki, Kijewski, Jęchorek, Bogucki, Torgowski czy koszykarek: Sommer-Łojowej, Beyer-Gruszczyńskiej, Silskiej, Kapałczyńskiej-Rogi, Ratajczak, Siwek-Haglauerowej, Fromm, Stężyckiej-Stróżynowej, Mnich, Wasielewskiej i Barańskiej oraz Klatt przeszły do historii jako symbole triumfów rodzących się pod koszem.

* Artykuł po raz pierwszy opublikowano w Magazyn Kolejorz, oficjalnym czasopiśmie Lecha Poznań, w kwietniu 2012 roku. Wszystkie informacje aktualne na dzień publikacji tekstu.